Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) askerlik borçlanması yaparken elde edilen faydanın maliyeti karşılayıp karşılamadığına bakmak gerekir. Prim günü eksik değilse sadece emekli aylığını yükseltmek amacıyla askerlik borçlanması yapmak genellikle avantaj sağlamaz. Askerliğini sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapanlar ise emeklilik yaşını öne çekip çekmeyeceğine bakarak borçlanma yapmalı. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç yazdı.

EMEKLİ AYLIĞINI ARTIRMAK İÇİN ASKERLİK BORÇLANMASI YAPILMALI MI?

1 Ağustos 1996 tarihinde çalışmaya başladım. 6000 prim günüm bulunuyor. Yüzde 48 engelli raporum var. Şu an emekli aylığım 4700 TL görünüyor. 2001 Kasım – 2002 Temmuz ayları arasında 8 ay kısa dönem askerlik yaptım. Askerlik borçlanması yapsam emekli maaşım artar mı, azalır mı? SGK üzerinden azamiden borçlansam 56.000 TL gibi bir rakam çıkıyor. (Tuncay K.)

2000 yılından sonraki 8 aylık askerlik süresi için tavandan borçlanma yaptığınız takdirde emekli aylığınız kabaca 290 lira dolayında artar. Bugün emekli olsanız, sağlayacağınız artış ile ödediğiniz 56 bin liralık borçlanma parasını en az 16 yıl emekli aylığı alarak ancak telafi edebilirsiniz. Ödediğiniz paranın faiz kaybını da dikkate alırsanız, telafi için gerekli süre çok daha uzayacaktır

Prim günü eksik olmayanların borçlanma yapmasını tavsiye etmiyorum. Emekli aylığını artırmak amacıyla askerlik borçlanması yapmak, sadece 2000 öncesi askerlik yapmış olanlara, istisnai durumlarda avantaj sağlar.

İşe girmeden önce askerlik yapmış olanlar açısından ise sigorta başlangıcını ve emeklilik tarihini öne aldığı için borçlanma yapmak avantajlıdır. Prim eksiğiniz olmadığına göre askerlik borçlanması yapmanız gerekmez.

KÇÖ ALAN İŞÇİ İÇİN SİGORTA PRİM BORCU ÇIKARSA NE YAPMALI?

Ev hizmetlerine gelen yardımcımızın nisan ayından itibaren tam zamanlı kısa çalışma ödeneğinden faydalanması için İŞKUR’a başvurduk. Halen kısa çalışma ödeneği almaktadır. Sorun şu ki, nisan ayından itibaren bana bu çalışan için SGK prim borcu da çıkmaktadır. SGK’ya başvurdum ama henüz sonuç alamadım. Bu durumda ne yapmam gerekir? (Tamer A.)

Ev hizmetlerinde on günden fazla çalıştırılan kişiler, diğer çalışanlar gibi kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmektedir. Çalışanlara ilişkin e-Bildirge sistemi üzerinden aylık prim ve hizmet belgesinin veya e-beyanname sistemi üzerinden muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin gönderilmesi esnasında eksik gün sayısının yazılması ve eksik gün kodunun girilmesi gerekir.

Kısa çalışma ödeneği alan sigortalılar için “Eksik gün nedeni” olarak “18” kodunu işaretlemelisiniz. Önceki aylarda bu kodu işaretlemedi iseniz, yazılı olarak sosyal güvenlik il müdürlüğüne veya merkezine başvurabilirsiniz.

Normalde, eksik gün bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde belirtilmesi yeterlidir. İŞKUR’dan aldığınız kısa çalışmaya ilişkin belgeyi, 2021 yılı başından itibaren on yıl süreyle saklayınız. Sosyal Güvenlik Kurumu’nca (SGK) eksik gün belgesinin talep edilmesi halinde, belgeyi 15 gün içinde elden verebilirsiniz veya taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT Kargo ile gönderebilirsiniz.

Bir hususa daha dikkat çekmek istiyorum. Tam zamanlı kısa çalışma ödeneği alan işçinin hiçbir şekilde çalıştırılmaması gerekir. Ödenek alınan sürelerde işçinin çalıştırıldığı tespit edilirse, yapılan ödemeler faiziyle işverenden geri alınır.

ÜCRETSİZ İZİNDEKİ İŞÇİ BAŞKA BİR İŞTE ÇALIŞABİLİR Mİ?

Beş yıldır özel bir şirkette çalışıyorum. İhbarım kullandırılarak 22 Eylül 2020 tarihinde iş bitimi olarak işten çıkartılıyorum. Fakat resmi olarak çıkışım verilemiyor. Firma tarafından, "işten çıkartıldığım fakat yasak dolayısıyla resmi çıkışımın verilemediği, ancak yasak kalktığı tarihte çıkışımın verileceğine” dair evrak imzalatılarak ücretsiz izne gönderildim. Asıl sıkıntı, patron ücretsiz izinde başka bir yerde çalışamayacağımızı söylüyor. Söylediği şeyin yasal dayanağının olmadığını düşünüyorum, doğru mudur? (Tugay İ.)

Pandemi dolayısıyla uygulanan kısa çalışma ve ücretsiz izin dönemlerinde iş sözleşmesi sona ermez, askıya alınır. İşveren ücret ödemez, sigorta primi yatırmaz ama işçi işveren arasındaki iş ilişkisi devam eder. Pandemideki ücretsiz izin dolayısıyla nakdi ücret desteği alan kişilerin işveren tarafından çalıştırılması halinde, yapılan ödemeler faiziyle işverenden alınır. İşverene ayrıca her bir işçi için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.

Ücretsiz izindeki işçi sigortalı olarak herhangi bir işte çalışamaz. Ama, aylık 1168 TL nakdi ücret desteği ile bir işçinin, hele de çocukları varsa yaşamını sürdürmesinin imkânsız olduğu da bir gerçek. Sigortasız bir işte çalışmalarının önüne geçilebilmesi kolay değil. Şunu da söyleyeyim, bu tür durumlarda sosyal medya paylaşımlarıyla kişiler genelde kendi kendilerini ele verirler.

Diğer taraftan, işten çıkarma yasağı 17 Kasım tarihine kadar uzatıldığı için bu tarihten önce işten çıkartılmanız mümkün değil. Tabii bu da ücretsiz izin süreniziniz uzayabileceği anlamına geliyor.

PANDEMİDE İŞLERİ AÇILAN İŞVEREN İŞÇİYİ ÜCRETSİZ İZNE GÖNDEREBİLİR Mİ?

Yaklaşık 3.5 senedir çalışmakta olduğum şirketin yetkilisi bana 3 aydır yıldırma politikası uyguluyor. On gün önce beni işten çıkarmak istediğini fakat yasa gereği bunun mümkün olmadığını, bu nedenle ücretsiz izne çıkarma hakkını kullanacaklarını söyledi. İki gün sonra da bunu tebliğ etmek amaçlı bana noterden ihtar çektiklerini, birkaç gün sonra elime ulaşacağını belirterek beni eve gönderdi. Fakat herhangi bir belge gelmedi. Şirket şimdiye kadar hiç böyle bir uygulama yapmamış. İlk ücretsiz izne çıkarılan ben oldum. Aynı birimde çalışan diğer kişiler işlerine devam etmekte. Ayrıca şirketin herhangi bir iş ve gelir kaybı yok. Aksine pandemi döneminde 2-3 kat artış var. Bana sözle tebliğ ettikleri ücretsiz izin süresi 15 gün. Bu süre sonunda işe gittiğimde tekrar izne gönderme hakları var mı? Böyle bir durumda ne yapabilirim? (İsmi saklı)