Covid-19 dolayısıyla kısa çalışma ödeneğinin hızla devreye alınabilmesi için işverenin beyanı üzerinden ödemelere başlandı. İş yerinde gerçekten kısa çalışma yapılıp yapılmadığı, fiilen çalışıldığı halde kısa çalışmadan yararlanan olup olmadığına yönelik değerlendirmeler sonraya bırakıldı. Yapılan incelemede veya şikayet üzerine kısa çalışma saatlerinde işçileri çalıştırdığı saptananlar, işçilere ödenen kısa çalışma ödeneklerini faiziyle iade etmek zorunda kalırlar. Fiilen çalıştırılan işçinin primi ödenmemiş olacağı için bu işverenler bir yıl boyunca prim teşviklerinden yararlanma hakkını kaybedebilirler. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç yazdı.

KISA ÇALIŞMADAKİ İŞÇİ TAM ZAMANLI ÇALIŞTIRILABİLİR Mİ?
Eşim özel bir okulda sınıf öğretmeni olarak 4 yıldır görev yapmakta. İş yerinde haziran ayından beri kısa çalışma uygulaması devam ediyor. 10 Ağustos’tan itibaren evden online derse başladı. 31 Ağustos’tan itibaren mesai saatlerinin 08.30-17.00 arasında olduğu söylendi. Haftanın 4 günü online dersleri, bu saatler arasında okula giderek veriyor. Ayrıca 16.00-17.00 arasında okulda yüz yüze eğitim verme zorunlulukları da var. Haftada 1 gün ise evden online eğitim veriyor.

Ücret olarak 4300 TL + AGİ yatması gerekirken 1247 TL KÇÖ yattı. Okul da 2749 TL maaş avans şeklinde bir ödeme yaptı. Kısa çalışma başladığından beri hiçbir şekilde tam maaş alamadı. Kurum kısa çalışma ödeneği kullanmasına rağmen eşimi tam zamanlı çalıştırmaya devam ediyor. Alenen yapılan bu usulsüzlükler sözleşmeyi feshetme hakkı vermiyor mu? Eşim kıdem tazminatı ve işsizlik maaşı hakkını kaybetmeden nasıl ayrılabilir? Bu usulsüzlüğü nasıl şikayet edebiliriz? Kısa çalışma ödeneği sözleşmenin askıya alınması demek. Hazirandan itibaren başlayan KÇÖ, eşimin eski sözleşmesinin bitmediği anlamına mı geliyor? Eski sözleşme bitiş tarihi 31.08.2020. Yeni sözleşme 01.09.2020. (Onur K.)

Tam zamanlı kısa çalışma kapsamındaki kişiler hiçbir şekilde çalıştırılamaz. Kısmi süreli kısa çalışmaya tabi olan kişiler ise tam zamanlı çalıştırılamaz. Verdiğiniz bilgilerden, eşinizin iş yerinde kısmi süreli kısa çalışma yapıldığı anlaşılıyor.

Kısmi süreli kısa çalışma yapılan iş yerinde, kısa çalışmadaki süreye karşılık işsizlik sigortası fonundan ödeme yapılır. İşveren de fiilen çalışılan sürenin ücretini öder. Örneğin, çalışma saatlerinin 3’te 1 oranında azaldığını varsayalım. Bu durumda brüt ücretin 3’te 1’lik kısmının yüzde 60’ı kısa çalışma ödeneği olarak işsizlik fonunca karşılanır. Hesaplama sırasında son 12 aylık brüt ücret ortalaması esas alınır.

Fiilen çalışılan süreye karşılık da işverence net ücretin 3’te 2’lik kısmı ödenir. İşverenin ayrıca, çalışılan günlerin sigorta primini yatırması gerekir. Kısa çalışma uygulaması devam ederken, çalışanların eline pandemi öncesindeki net ücretin geçmesi söz konusu değildir.

E-devlet üzerinden Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kayıtlarındaki hizmet dökümünden ayda kaç gün prim yatırıldığını kontrol edin. İş yerinde çalışma saatleri 3’te 1 oranında azaltıldı ise ayda 20 gün üzerinden prim yatırılması gerekir. Prim hiç yatırılmamışsa veya eksik yatırılmışsa bu durumu haklı fesih sebebi yapabilirsiniz. Diğer yandan fiilen çalışılan süreler, SGK’ya bildirilen süreden daha fazla ise kanıtlamak koşuluyla bu durumu da fesih gerekçesi yapabilirsiniz. Bu arada, evden çalışmanın da normal çalışma olarak kabul edildiğini vurgulamak isterim.

İşçi iş akdini haklı gerekçeyle feshetmesi halinde kıdem tazminatını alır, işsizlik ödeneği hakkı da devam eder. Ancak, hiçbir işveren haklı fesih iddiasını kolay kolay kendiliğinden kabul etmez. Haklı fesih durumunda kıdem tazminatı ödemesi mahkeme kararına göre yapılır. Mahkemede işçinin haklı bulunması durumunda, işsiz kalınan süre ve toplam ödenek süresiyle sınırlı olmak üzere geriye dönük işsizlik ödeneği alınır.

Eşiniz iş yerindeki kısa çalışma uygulamasında usulsüzlük yapıldığını düşünüyorsa, Çalışma ve İŞKUR İl Müdürlüklerine şikayette bulunabilir.

Şunu da vurgulamak gerekir. Dava sonucunda işçinin kısa çalışmada gösterildiği saatlerde çalıştırıldığı tespit edilirse, işveren tüm çalışanlara verilen kısa çalışma ödeneklerini faiziyle iade etme zorunda kalır

Sigortasız işçi çalıştıran işveren bir yıl süreyle prim teşviklerinden yararlanamaz. Fiilen çalışan işçi kısa çalışma kapsamında gösterildiğinde primi ödenmemiş olacağından işveren bir yıl boyunca teşvikten mahrum kalabilir.

Son sorunuza gelince, özel okullarda görev yapan öğretmenler ile yıllık sözleşme yapılıyor. Tam zamanlı kısa çalışma sırasında sözleşmenin askıda olması, önceki sözleşmenin bitmediği anlamına gelmez. İşveren askı döneminde ücret ödemez, sigorta primi yatırmaz. Önceki sözleşme 31 Ağustos’ta sona ermiş, 1 Eylül’de de yeni sözleşme başlamıştır.

İŞVEREN KISA ÇALIŞMAYA NE ZAMANA KADAR DEVAM EDEBİLİR?

Nisan ayından 10 Ağustos’a kadar kısa çalışma ödeneği aldım, 10 Ağustos’ta işe başladım. Artık kısa çalışma ödeneği almayacağımı düşünüyordum. Ancak işveren beni kısa çalışma ödeneğinden çıkarmayarak devam etmiş. İşveren, “Biz hala kısa çalışma ödeneği kapsamındayız. Devletten alınan paranın üstünü normal maaşına tamamlayacağız” diyerek bana 21 günlük çalışmama karşılık 962 TL ödeme yaptı. Uygulamanın ne zaman sona ereceğine dair net bir şey söylemiyorlar. Ben şimdi çıkmak istesem haklı sebeple çıkıp gidebilir miyim? İşverenin bunu yapmaya hakkı var mı? (Orhan Ö.)

Covid-19 pandemisi dolayısıyla başlanan kısa çalışma ödeneği süresi şimdilik 31 Ekim’e kadar uzatıldı. İhtiyaç duyulması halinde yılsonuna kadar uzatılması da mümkün. İşveren, bu tarihe kadar kısa çalışma uygulamasına devam edebilir.

Kısa çalışmaya devam edilmesini gerekçe göstererek haklı fesih yapamazsınız. Fiilen çalıştırıldığınız saatlerin karşılığı olan ücretin ödenmemesi veya sosyal güvenlik priminin yatırılmaması durumunda fesih hakkı ortaya çıkar. Kısa çalışmada gösterildiğiniz saatlerde fiilen çalıştırılıyorsanız, bu durum tespit edildiği takdirde işveren işçilere ödenen kısa çalışma ödeneklerini faiziyle iade etmek zorunda kalır.

2008 ÖNCESİ SİGORTALI ÇALIŞMA 2008 SONRASI MEMURLUĞA BAŞLAYAN KİŞİYE NE KAZANDIRIR?

Eşim 1983 doğumlu, 3 sene önce memurluğa başladı. Çalıştığım şirkette 2008 yılında 15 günlük sigorta girişi yaptırmıştım. Bu yaptırdığım sigortanın kendisine emeklilik için bir faydası olur mu? (Mustafa Y.)

Eşinizin 15 günlük 4/a primleri memuriyetteki hizmet süresine eklenir. Memuriyete başlangıç tarihini 15 gün öne çeker. 2008 sonrası çalışmaya başlayan memurların emeklilik yaşı, 9000 prim gününü doldurdukları tarihe göre değişen kademeli yaşa tabidir. Eşiniz memuriyete 2017 yılında başladı ise 9000 prim gününü 2042 yılında doldurabileceğinden 62 yaşında, yani 2045 yılında emekli olabilir. 4/a sigorta girişi 30 Nisan 2008 tarihinden önce ise 4/a’dan (SSK) 7000 prim gününü doldurarak 58 yaşında emekli olabilir.

1 Mayıs 2008 sonrası kamuda çalışmaya başlayan 4/c’li (memur) ile 4/a ve 4/b’li çalışan arasında emekli aylığı bakımından bir fark bulunmuyor. 30 Nisan 2008 tarihinden önceki sigorta girişi, ileride 4/a’ya geçiş yaptığı takdirde 4 yıl daha erken emekli olma hakkı sağlar.