İş ilişkisinde işçi iş yapma görevini yerine getirirken buna karşın işveren ücret ödeme ödevi ile yükümlüdür. Bu alışverişte kesinti olduğunda iş ilişkisi bozulma eğilimine girer. İşçi iş yapmaktan imtina etse işten haklı nedenle atılır, işveren ücret ödemese işçi haklı nedenle işten ayrılır ve tazminat ister. Bazen işyerlerinde geçici veya uzun süren ödem güçlüğü halleri olabilir. Ödeme güçlüğüne düşen işyerlerine günümüzün bozulan piyasa şartlarında da rastlamaktayız. Çok sayıda işyeri iflasın ertelenmesi başvurusu yapıyor.  Bu durum da elbette en başta o işyerinde çalışmakta olan işçilerin ücret haklarını etkiliyor.

Bu durumlara karşı Yasa Koyucu Ücret Garanti Fonunu öngörmüş bulunuyor.

Ücret Garanti Fonu 4857 sayılı İş Kanunu olsun, 5953 sayılı Basın İş Kanunu olsun, 854 sayılı Deniz İş Kanunu olsun iş kanunlarına tabi sigortalıları kapsayan bir hak oluyor. Kısaca işsizlik sigortasına tabi olan, işsizlik primi ödeyen her çalışanı ilgilendiriyor. Buna karşın memurlar ve 399 sayılı KHK’ye tabi sözleşmeli personel Ücret Garanti Fonu (ÜGF) kapsamında bulunmuyor.

ÜGF İşsizlik Sigortası Fonu içerisinde, işverenlerce işsizlik sigortası primi olarak yapılan ödemelerin yıllık toplamının yüzde birinden bu primlerin değerlendirilmesinden elde edilen kazançlardan oluşuyor.

Ücret Garanti Fonu asıl olarak işverenleri ödeme güçlüğüne düşmüş işçilerin üç aya kadar olan ücret alacaklarını kapsıyor.

Ücret Garanti Fonu 2003 yılında çalışma hayatımıza dahil olmuş bir kavram, ancak ilk ödemeler Şubat 2005'te gerçekleşmiş. Bu Fondan 2015 yılında 16 milyon 81 bin 304 TL ödenmiş, 2016 yılının ilk 9 ayında ise Fondan ödenen tutar 12 milyon 20 bin 626 TL olmuş. Sırf Ağustos 2016 ayında 382 işçiye bir milyon 307 bin TL ödenmiş.

İşverenin Ödeme Güçlüğüne Düşmesi Ne Demek?

Ücret Garanti Fonunun kullanılması için ilk şart işverenin ödeme güçlüğüne düşmesi. Peki ödeme güçlüğüne düşmekten anlaşılması gereken ne?  İşverenin ödeme güçlüğüne düşmesi, hakkında aciz vesikası alınmış olması, konkordato ilan etmiş olması, iflasın ertelenmesi kararı aldırması veya iflas etmesi demek oluyor.

Aciz Vesikası Nedir?

Aciz belgesi, borçlunun yasal yönden takip edilen alacağı ödemeye yeterli malı bulunmadığına dair icra dairesi tarafından verilen resmi belge oluyor. Hakkında bu belge verilen bir işverenin işçileri açısından bu durum ÜGF'ye başvuru imkânını oluşturuyor

Konkordato İlan Etmesi

İşverenin en az üçte iki oranındaki borçluları ile imzalayacağı bir anlaşma sonucu borcunun belirli bir oranını belirlenen vadede ödemeyi kabul etmesi ve bu durumda da alacaklılarının alacaklarının tamamı yerine belli bir oranına razı olması demek oluyor. Bu hal tüm alacaklıları bağladığından ücret alacakları için kanuni takibe başlanmış olan işçi ücretlerini de kapsıyor. 

İflâsın Ertelenmesi Başvurusunda Bulunma

Ekonomik nedenlerden dolayı ödeme güçlüğüne düşen işverenin alacaklılar tarafından iflâsının istenmesi veya henüz iflâs istenmemiş olsa bile iflas tehlikesi gören işverenin hazırlamış olduğu yeniden yapılanma ile şirketin durumunun düzeleceği yönündeki isteği yönündeki başvurusunun Ticaret Mahkemesi tarafından kabul edilmesi durumudur. Bu durum mahkemenin vereceği yıllık kararlarla beş yıla kadar uzayabilir. İşte bu durum da o işverenin işçilerinin ÜGF'ye başvurusuna imkân tanıyor.

İflâs Hali

İşverenin borçlarını ödemediği ya da ödemekten vazgeçtiği hakkında yasal takip sonucunda Ticaret Mahkemesi kararıyla tespit ve ilan edilmesi durumudur.

İşte bu hallerde işçi ödeme aczine düşülen tarihten önceki üç aya kadar ücret alacaklarını ÜGF'den talep edebiliyor. 

Son 1 yıl Şartı

İşçinin, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içinde aynı işyerinde çalışmış olması gerekiyor. Ancak bu gereklilik son bir yıl içinde kesintisiz çalışma anlamına gelmiyor.

Kişi işyerinin işçisi olmakla birlikte, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içinde;

a) Yasal bir ödevin yerine getirilmesi,

b) Muvazzaf askerlik hizmetinin yerine getirilmesi,

c) Tutukluluk ve hükümlülükte geçen süreler,

ç) Bir yıldan uzun süreyle tedavi gerektiren hastalık hali,

d) Savaş, sıkıyönetim, olağanüstü hal,

gibi sebeplerle çalışamaması durumunda, bu hali belgeleyen ücret alacaklısından, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içerisinde ilgili işyerinde çalışılmış olma şartı aranmıyor.

Maksimum üç aylık alacakların da işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü tarihten öncesine ait olması şart bulunuyor.

Ödemelerde Sınır

Ödemeler ÜGF kaynaklarıyla sınırlı oluyor, azami olarak da sigorta primine esas kazanç tavanının netiyle sınırlı bulunuyor.

Hangi Hakları Kapsıyor?

ÜGF sadece ücret alacaklarını kapsıyor, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi hakları kapsamıyor.

Başvuru Süresi

ÜGF'den yararlanacak işçi için özel bir başvuru süresi bulunmuyor. Genel hükümlere göre beş yıl içinde başvurarak haktan faydalanmak mümkün.

Başvuru Evrakı

İş-Kur tarafından ücret alacağının ödenebilmesi amacıyla yapılacak başvurunun iş sözleşmesinin devam edip edilmediğine bakılmaksızın aşağıdaki belgelerden en az biri ile şahsen veya vekili (noter tasdikli vekâletnameyi haiz vekil) aracılığıyla gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

• İcra Dairesinden alınan Aciz Vesikası veya Aciz Vesikası hükmündeki Haciz Tutanağı,
• İflas Kararının, Ticaret Sicil Gazetesi veya yurt düzeyinde tirajı 50.000 üzerinde en yüksek beş gazeteden birinde yapılan ilanı,
• İflasın Ertelenmesi Kararının, Ticaret Sicil Gazetesi veya yurt düzeyinde tirajı 50.000 üzerinde en yüksek beş gazeteden birinde yapılan ilanı,
• İcra Tetkik Merciince verilen Konkordato Mühletine ait kararın tasdikli sureti veya yurt düzeyinde tirajı 50.000 üzerinde en yüksek beş gazeteden birinde yapılan mühlet ilanı veya Ticaret Sicil Memurluğundan alınacak konkordatoya ilişkin belge,

ile birlikte yapılması gerekiyor.

Ödeme Süresi

İş-Kur başvuruyu inceleyip koşulları sağlıyorsa onaylaması, ÜGF kapsamındaki ücret alacağının, işçinin İş-Kur’a başvuru tarihini izleyen ayın sonuna kadar ödenmesi gerekiyor.