SGK, Bu Ödemelerden Prim Kesmiyor!

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun ana finansman kaynağını; çalışanlar ile işverenlerden alınmakta olan primler teşkil etmektedir…

Primlerin matrahını ise çalışanların kazançları oluşturmaktadır. Genel olarak kanunda sayılan bazı istisnalar haricinde bütün kazançlar prime tabi tutulmaktadır. Bazı kazançlar ise kısmen veya tamamen sigorta primine tabi tutulmamaktadır.

Hemen belirtelim çalışanlara nakdî değil de ayni olarak yapılan ödemelerden SGK prim kesmemektedir. İşverenlerce sigortalılara ayni (mal) olarak yapılan yardımlar, tutarları üzerinde durulmaksızın, prime esas kazançlara dâhil edilmemektedir. Ancak, ayni yardımların sigortalılara nakden ödenmesi hâlinde (örneğin yağ parası, un parası, ayakkabı parası, giyim yardımı gibi) prime tabi tutulmaktadır.

4/1-a (SSK) sigortalılara işveren tarafından ödenmesine karşın prim kesilmeyen diğer kazanç ödemeleri ise aşağıda açıklanmıştır.

Ölüm, doğum ve evlenme yardımları

Ölüm, doğum ve evlenme hâllerinde işverenlerince sigortalılara yapılan nakdî yardımlar, miktarı ne olursa olsun prime esas kazançların hesabında dikkate alınmamaktadır. Sigortalının anne ve babası, eşi veya çocuğunun ölümü hâlinde sigortalıya verilen ölüm yardımı ile sigortalının evlenmesi veya çocuğunun olması hâlinde işveren tarafından yapılan doğum ve evlenme yardımları prime esas kazançların hesabına dâhil edilmemektedir.

Görev yollukları

Harcırah Kanununda belirtilen yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı niteliğinde yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır. Bu bakımdan, sigortalılara bireysel iş sözleşmesine veya toplu sözleşmeye dayanılarak ve işveren tarafından sigortalının geçici bir görevle başka yere gönderilmesi veya görev yerini değiştirmesi dolayısıyla verilen ve yolluk kavramına giren ödemeler prime esas kazanca dâhil edilmemektedir.

Tazminatlar

6245 sayılı Kanunda sayılan daire ve müesseselerde çalışan sigortalılardan, arazi üzerinde seyyar olarak vazife gören işçilere ilgililerin belediye hudutları haricinde ve belirli bir görev sahası dâhilinde, seyyar olarak yaptıkları vazifenin gerektirdiği masrafların karşılığını teşkil etmek üzere 6245 sayılı Kanuna göre ödenen seyyar görev tazminatı, sigorta primine esas kazanca dâhil edilmeyecektir.

İş akdinin feshi veya çeşitli sebeplerle işten ayrılan işçilere işveren tarafından bir defaya mahsus olmak üzere ödenen kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler ve keşif ücreti; prime esas kazancın hesaplanması sırasında dikkate alınmayacaktır.

İhbar tazminatı

İş Kanununda, belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerektiği, işçinin kıdemine göre değişen süreler sonunda iş sözleşmesinin feshedilmiş sayılacağı, bildirim şartına uymayan tarafın, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminatı (ihbar tazminatı) ödemek zorunda olduğu belirtilmiştir. Bu durumda sigortalının iş yeri ile hukuki ilişkisi iş sözleşmesinin feshi ile sona ermiş olduğundan, ödenen tazminat, ücret niteliğinde olmadığı için prime esas kazanca da dâhil edilemeyecektir. Diğer yandan iş sözleşmesinin, fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenmesi gerekmektedir. Bu durumda da işçinin iş yeri ile olan hukuki bağı, iş sözleşmesinin feshi ile sona erdiğinden, işçiye ödenen kötü niyet tazminatı prime esas kazanca da dâhil edilemeyecektir. Ancak, işçiye bildirim süresince iş araması için belli bir süre izin verilmesi İş Kanununun gereği olup, bu süre zarfında işçi-işveren arasındaki hukuki bağ sona ermediğinden bildirim süresi içinde işçinin aldığı ücretler prime esas kazanca da dâhil edilecektir.

Aynı şekilde İş Kanunu dışında Borçlar Kanunu ve diğer Kanunlara tabi çalışanlara kendi mevzuatlarında yer alan düzenlemeleri uyarınca yapılacak benzer nitelikteki ihbar tazminatı ödemeleri de ücret niteliğinde olmadığı için prime esas kazanca dâhil edilemeyecektir. Ancak bu Kanunlara göre işçiye bildirim süresince iş araması için belli bir süre izin verilmesi ve bu süre zarfında işçi-işveren arasındaki hukuki bağ sona ermediğinden bildirim süresi içinde işçinin aldığı ücretler prime esas kazanca da dâhil edilecektir.

Mali sorumluluk tazminatı

İş yerlerinde para veya kıymetli evrak ya da eşya muhafazası ile görevli bulunan sigortalılara muhtemel açıkları kapatmak amacıyla işverenler tarafından ödenen kasa tazminatları, ücret niteliğinde sayılamayacağından, prime esas kazançtan istisna tutulması gerekmektedir.

Ancak, kasa tazminatı niteliğinde olan ödemelerin para ve kıymetli evrak veyahut eşya muhafazası ile görevli bulunan sigortalıya ödenmesi gerektiğinden, bu tür sorumluluğu bulunmayan sigortalılara bu nitelikte bir ödemenin yapılması hâlinde söz konusu ödemeler prime esas kazanca dâhil edilecektir.

              ***

“Derdi dünya olanın, dünya kadar derdi olur.” Yunus Emre