Hamile ve doğum yapmış kadınların hakları nelerdir? Gece çalıştırılabilirler mi? Günlük çalışma sınırı var mı? Hangi işlerde çalıştırılabilirler. Hamilelik ve doğum nedeniyle işten atılan kadınların hakları nelerdir? Çok rapor kullandıkları için işverenin işten atma hakkı doğar mı? Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, hamile ve doğum yapmış kadınların haklarını yazdı.

Gebe veya yeni doğum yapmış kadınların çalışma koşulları kanun ve yönetmelikle düzenleniyor. Hamile çalışanların, herhangi bir sağlık kuruluşundan aldığı belge ile işverenini bilgilendirmesi gerekiyor. Bilgilendirme anından itibaren yasal haklar uygulanmaya başlıyor.

İşveren, hamile veya emziren çalışanın sağlık ve güvenliği için tehlikeli sayılan kimyasal, fiziksel, biyolojik etkenlerinin çalışanlar üzerindeki etkilerini değerlendirir. Buna göre gerekli önlemlerini alır. Değerlendirme sırasında kişisel olarak çalışanı etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörler de göz önünde bulundurulur.

Değerlendirme sonuçlarına göre hamile veya emziren çalışan için sağlık ve güvenlik riski ortaya çıkarsa, işveren çalışma koşullarını, çalışma saatlerini değiştirmekle yükümlüdür. Sağlık raporu ile gerekli görüldüğü takdirde hamile çalışan, sağlığına uygun daha hafif işlerde çalıştırılır. Bundan dolayı ücretinde herhangi bir kesinti yapılamaz.

Hafif işlerde çalıştırma olanağı da yoksa bu durumda hamile çalışana ücretsiz izin verilmesi gerekir.

GECE ÇALIŞTIRMAK YASAK

Kadın çalışanlar, hamile olduklarının sağlık raporuyla tespit edildiği andan itibaren doğuma kadar geçen sürede 20:00-06:00 saatleri arasında gece çalışmaya zorlanamaz. Yarısından fazlası 20:00-06:00 arasına denk gelen gece vardiyalarında çalıştırılamazlar.

Yeni doğum yapmış kadınların ise doğumu izleyen bir yıl boyunca gece çalıştırılması yasak. Bir yıllık sürenin sonunda da sağlık ve güvenlik açısından sakıncalı olduğuna ilişkin sağlık raporu alınması halinde, raporda öngörülen süre boyunca gece çalıştırma yasağı devam eder. Hamile ve emziren kadınlar günde 7.5 saatten fazla çalıştırılamaz.

Kadın işçiler doğumdan önce 8, doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere 16 haftalık süre için çalıştırılamaz. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak süreye iki hafta ekleniyor. Ancak, sağlık durumu uygun olan kadın kendisi talep ederse, doktorun onayı ile doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir. Bu durumda, kalan süreler doğumdan sonraki sürelere eklenir.

BABAYA ANALIK İZNİ

Doğumda veya doğum sonrasında annenin yaşamını yitirmesi halinde, doğum sonrası kullanılamayan analık izni süreleri babaya kullandırılır.

Üç yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen eşe, çocuğun aileye teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık izni kullandırılır. 

KREŞ HANGİ İŞYERLERİ İÇİN ZORUNLU?

Kadın çalışan sayısı 150 ve daha fazla olan işyerlerinde kreş zorunlu. İşverenler bu yükümlülüklerini, ya kendileri doğrudan kreş açarak, ya da mevcut kreşlerden hizmet satın almak veya başka işverenlerle ortak kreş açmak suretiyle yerine getirebilirler. 150 kadın hesabında, kadınların yaşı, çocuğu olup olmaması veya medeni durumu önemli değil. Kreş hizmeti vermekle yükümlü olan işveren yükümlülüğünü yerine getirmezse, 0-6 yaş arasında çocuğu bulunan kadın işçi için iş akdini haklı fesih sebebi doğar. Kadın işçi kıdem tazminatını talep ederek, iş akdini feshedebilir.

KADIN İŞÇİ HAMİLELİK NEDENİYLE İŞTEN ATILAMAZ

İş Kanunu uyarınca, otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin iş akdini feshederken, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından, ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayandırmak zorunda.  Ancak, hamilelik ve doğum geçerli bir sebep olarak kabul edilmiyor. Dolayısıyla hamile ya da doğum nedeniyle işten atılan kadın işe iade davası açabilir.

ÇOK RAPOR KULLANDIĞI İÇİN İŞTEN ATILABİLİR Mİ?

Doğum ve gebelik gibi hallerde, kullandığı rapor süresi ihbar süresini 6 hafta aşan kadın çalışanların iş sözleşmesi kıdem tazminatı ödenmek suretiyle feshedilebilir. Ancak, ihbar süresinin 6 hafta aştığının tespitinde, analık izninin bitiminden sonra birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün olarak uygulanan yarım gün çalışma izninin bitimindeki süreler dikkate alınır.