İşten atılan işçiler işe iade veya işverenden parasal alacakları için dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorundalar. Arabulucuda işverenin önerdiği teklifi kabul etme zorunluluğu bulunmuyor. İşe iadelerde arabulucuya başvurunun 30 günlük süre içinde yapılması gerekiyor. Ancak, 30 günlük sürenin ne zaman başladığı konusunda hata yapanlar veya “Nasıl olsa anlaşmayacağım” diyerek arabulucuya gitmeyenler hak kaybına uğrarlar. Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, işçi işveren anlaşmazlıklarında arabuluculuk ile ilgili ayrıntıları yazdı

İş Mahkemeleri Kanunu uyarınca, işçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıklardan dolayı parasal alacak, tazminat ve işe iade talebiyle dava açabilmek için arabulucuya başvurma zorunluluğu bulunuyor. Bu tür davalarda arabulucuya başvuru, dava şartıdır. Bireysel iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi olması fark etmez. Sadece işçinin işverenden değil işverenin işçiden alacakları için de dava açılmadan önce arabulucuya gitmek zorunludur.

Arabulucuya başvuru zorunluluğu 1 Ocak 2018 tarihinde başladığı için, uygulamada zaman zaman sıkıntılar yaşanabiliyor. Süresinde arabulucuya gitmeyenler, ücret ve fazla çalışma ücreti, ödenmeyen tatil ücretleri, kullanılmayan yıllık izinler, ihbar ve kıdem tazminatı, kötü niyet tazminatı ile işe iade talebiyle dava açamazlar. Bu tür konularda dava açıldığında mahkeme öncelikle arabulucuya başvurulup başvurulmadığına bakıyor.

İŞE İADE İÇİN 30 GÜNLÜK BAŞVURU SÜRESİ NE ZAMAN BAŞLAR?

İş Kanunu uyarınca, iş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorunda.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir.

İşe iade davası koşulu olarak arabulucuya başvuruda aranan otuz günlük sürenin ne zaman başladığı konusunda tereddütler yaşanıyor.

Otuz günlük süre, iş akdinin feshedildiğine ilişkin bildirimin yapıldığı tarihte başlar. Bazı işveren, ihbar tazminatı ödememek için ihbar süresini dikkate alarak iş akdini fesheder. Örneğin, 1 Nisan 2020’de geçerli olmak üzere 28 Şubat 2020 tarihinde iş akdini feshettiğini bildirebilir. Başvuru için önemli olan, fesih bildiriminin yapıldığı tarihtir.

ÜCRET VE TAZMİNATTA ZAMAN AŞIMI SÜRESİ FARKLI

Arabulucuya başvuru için 30 günlük süre sadece işe iade taleplerinde söz konusu. Ücret, fazla mesai, kıdem tazminatı, ödenmeyen yıllık izin parası gibi ücret ve tazminat alacaklarında beş yıllık zaman aşımı süresi uygulanıyor.

Arabulucu sürecinde zaman aşımı durur, hak düşürücü süre işlemez. Arabulucuya başvurulduğu andan son tutanak aşamasına kadar zaman aşımı süresi durur.

ARABULUCUYA BAŞVURAN ANLAŞMAK ZORUNDA DEĞİL

İşçi sendikalarından çoğu kez arabulucu sürecinde işçiye baskı yapıldığı, işçinin hak ettiğinden daha düşük tutara razı olmak zorunda kaldığı şeklinde eleştiriler yapılıyor. Bu konuda arabuluculara da önemli görev düşüyor. Şu da unutulmamalı. Kanuna göre, iş mahkemesinde dava açmak için arabulucuya başvurmak zorunlu olmakla birlikte anlaşmak zorunlu değil.

Ancak, geçerli bir mazeret olmaksızın arabulucu toplantısına katılmayan taraf, daha sonra dava açıldığında kısmen ya da tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamını ödemek zorunda kalır. Davayı kazanmış olsa bile mahkemece, toplantıya katılmayan taraf lehine avukatlık ücreti kararı verilmez. Arabuluculuk toplantısına iki taraf da katılmazsa, tarafların yargılama masrafları kendi üzerlerinde kalır.

SİGORTASIZ ÇALIŞTIRILANA ARABULUCU ZORUNLU DEĞİL

Sigortasız çalıştırılanlar ile iş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla maddi ve manevi tazminat talebinde bulunanlar arabulucuya gitmeden doğrudan dava açabilir.

2020’DE ARABULUCU ÜCRETLERİ NE OLDU?

Arabuluculuk ücret tarifesi her yıl yeniden belirleniyor. Arabuluculuk ücreti taraflarca eşit olarak ödeniyor. Bazen işveren uzlaşmayı kolaylaştırmak amacıyla arabulucu ücretinin tamamını kendisi üstlenebiliyor.

Tarafların belli bir parasal tutar üzerinde anlaştıkları davalarda işçi ve işveren arasında eşit olarak paylaştırılmak üzere arabuluculuk ücreti şöyle:

 50.000 TL için

Tek arabulucu görev yaparsa: 2.850 TL

Birden fazla arabulucu görev yaparsa: 4.275 TL

80.000 TL için

Tek arabulucu görev yaparsa: 4.350 TL