“Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair 7440 sayılı Kanun” 12 Mart 2023 tarihli ve 32130 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Bu yazımızda anılan yasanın 6. maddesinde “İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi” başlığı altında düzenlenen “Stok Affı ve Kasa, Ortaktan Alacaklar Affı” hükümleri açıklanacaktır. Anılan düzenlemelere ilişkin Tebliğ 25 Mart 2023 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmış olup, o tebliğdeki düzenlemelerden de yararlanılarak aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.

A- İşletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia makine teçhizat ve demirbaşların belli bir tarihe kadar kayda alınması

1-Kapsam

Kanun hükümleri ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine (adi, kollektif ve adi komandit şirketler dahil) işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları rayiç bedel ile yasal kayıtlarına intikal ettirmek suretiyle, kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmelerine imkan sağlanmaktadır.

Faturasız emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlara intikal ettirilmesine imkan veren düzenleme, bütün gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır. Uygulama kapsamına, serbest meslek erbabı, ferdi ticari işletmeler, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları dahil bulunmaktadır.

2- Değerleme ve beyan

Uygulama kapsamında olan mükellefler, işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını 31 Mayıs 2023 gününe (bu tarih dahil) kadar ayrı bir beyanname ve bir envanter listesi ile bağlı oldukları vergi dairelerine bildireceklerdir.

Bu kıymetler, bildirim tarihindeki rayiç bedelle değerlenmek suretiyle envanter listesinde gösterilecektir. Rayiç bedel, o kıymetin değerleme günü itibarıyla normal alım satım bedelidir. Dolayısıyla bu bedel, mükellefin kendisi tarafından bizzat tespit edebileceği gibi bağlı olduğu meslek kuruluşuna da tespit ettirilebilecektir. Bildirilen kıymetler yasal kayıt süresi içerisinde kayıtlara intikal ettirilecektir.

Bu madde hükmüne göre bildirilecek emtiadan kasıt; alım satım işletmelerinde satışa hazır malları, imalatçı işletmelerde ise hammadde, malzeme, yarı mamul ve mamul malları ifade etmektedir.

Aynı şekilde inşaat işletmelerinin (yıllara sari inşaat ve onarım işi, kat karşılığı veya kendi adlarına inşaat yapıp satanlar) varsa inşa edilen ve emtia niteliğindeki taşınmazları (daire, dükkan vb.) ile üretimde kullandıkları demir, çimento, tuğla gibi ilk madde ve malzemelerini veya yarı mamullerini de bildirmeleri mümkündür.

3- Bildirilen malların satış bedelinin beyan edilen değerinin altında olamayacağı

Yasaya göre, kayıtsız stok bildiren mükellefler bu mallarını satmaları halinde, defterlere kaydedilecek satış bedeli kayıtlı değerinden düşük olamayacaktır. Gerçek satış bedelinin kayda alınan bedelden düşük olması halinde, kazancın tespitinde kayıtlı bedel dikkate alınacaktır.

4- Vergisel yükümlülükler

Yasa uyarınca beyan edilerek kayıtlara intikal ettirilen makine, teçhizat ve demirbaşlar ile emtianın bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı esas alınmak suretiyle katma değer vergisi hesaplanarak, ayrı bir beyanname ile sorumlu sıfatıyla beyan edilecek ve hesaplanan vergi 31 Mayıs 2023 gününe (o gün dahil) kadar ödenecektir. (Beyananme 31 Mayıs tarihinden önce verilmiş olsa bile ödeme 31 Mayıs günü akaşmna kadar yapılabilecektir.)

Beyan edilen emtia üzerinden hesaplanan katma değer vergisi, 1 no.lu beyannamede genel esaslar çerçevesinde mal ve hizmet teslimleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilecektir. Ancak, emtia üzerinden hesaplanıp ödenen katma değer vergisi iadeye konu edilemeyecektir.

Kayıtlarda yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşların bedeli üzerinden hesaplanarak ödenen katma değer vergisinin ise indirimi mümkün olmayıp, ödenen bu tutar, verginin ödendiği yılın gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının belirlenmesinde gider olarak dikkate alınacaktır.

Yasaya göre, kanun hükümlerinden faydalanan mükellefler hakkında; KDV Kanunu’nun 9. Maddesinin 2 numaralı bendinde yer alan “fiili ya da kaydî envanter sırasında belgesiz mal bulundurulduğunun tespiti halinde, bu alışlar nedeniyle, ziyaa uğratılan katma değer vergisinin, belgesiz mal bulunduran mükelleften aranacağı” hükmü uygulanmayacaktır. Dolayısıyla, anılan mükellefler hakkında belgesiz mal bulundurduğu gerekçesiyle malın emsal bedeli üzerinden cezalı olarak re'sen tarhiyat yapılmayacaktır.

Bildirime dahil edilen makine, teçhizat ve demirbaşlar için amortisman ayrılamayacaktır.
Bildirime dahil edilen emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların satılması halinde satış bedeli, bunların deftere kaydedilen değerinden düşük olamaz.

Özel tüketim vergisi konusuna giren malları bu kapsamda beyan eden ve alış belgelerini ibraz edemeyen mükelleflerin bu malların beyan tarihindeki miktarı ve emsal bedeli üzerinden geçerli olan özel tüketim vergisini 31 Mayıs 2023 tarihine (bu tarih dahil) kadar ayrı bir beyanname ile beyan ederek aynı süre içinde ödemeleri hâlinde bu mallar bakımından 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (3) numaralı fıkrasında yer alan “fiili ya da kaydî envanter sırasında belgesiz mal bulundurulduğunun tespiti halinde, bu alışlar nedeniyle, ziyaa uğratılan özel tüketim vergisinin, belgesiz mal bulunduran mükelleften aranacağı” hükmü uygulanmayacaktır. Bu şekilde beyan edilerek ödenen özel tüketim vergisi için vergi cezası kesilmeyecektir.

5- Beyan edilen kıymetlerin kayıtlara intikali

Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin, aktiflerine intikal ettirdikleri emtia için ayrı (525-Kayda Alınan Emtia Özel Karşılık Hesabı), makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı (526-Demirbaş Makine ve Teçhzat Özel Karşılık Hesabı), olmak üzere pasifte karşılık hesabı açılacaktır.

Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi halinde, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecektir. Makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrılan karşılıklar ise birikmiş amortisman olarak kabul edilecektir.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise beyan ettikleri emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydedeceklerdir.

B- Kayıtlarda Yer Aldığı Halde İşletmede Mevcut Olmayan Mallar

Anılan yasa ile gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine (adi, kollektif ve adi komandit şirketler dahil) kayıtlarında yer aldığı halde işletmelerinde mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını, 31 Mayıs 2023 gününe (bugün dahil) kadar fatura düzenlemeleri ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayıt ve beyanlarına intikal ettirmeleri ve böylece kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmeleri imkanı verilmektedir.

Bu kanun, bütün gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır. Uygulama kapsamına; ferdi işletmeler, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu müesseseleri, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları dahil bulunmaktadır.

Bu kapsamda düzenlenecek faturada yer alacak bedel, söz konusu emtialar için aynı neviden olan emtiaların cari yıl kayıtlarına göre belirlenen gayri safi kar oranı dikkate alınarak tespit edilecektir. Gayri safi kar oranının yasal kayıtlardan tespit edilemediği hallerde, mükellefin bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar esas alınacaktır. Makine, teçhizat ve demirbaşlar bakımından ise, düzenlenecek faturada yer alacak bedel, mükelleflerin kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedel olacaktır.

Yukarıda açıklanan şekilde faturalanan ve yasal defterlere kaydedilen emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarla ilgili işlemler, normal satış işlemlerinden bir farklılık arz etmemektedir. Faturada malın tabi olduğu oranda katma değer vergisi hesaplanacak ve ilgili dönem KDV Beyannamesine dahil edilerek beyan edilecek, anılan dönemde ödenecek KDV çıkarsa, ödenecek KDV tutarının bu emtia beyanından kaynaklanan tutara kadar olan kısmı ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden birinci ve ikinci ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenecektir. Taksitlendirmeden yararlanarak ödeme yapmak isteyenler ek bir beyanname vereceklerdir. İlgili dönemde ödenecek KDV çıkmaması halinde ya da ödenecek kdv tutarını taksitle ödemeyip bir seferde ödemeyi tercih edenlerce başka bir işlem yapmaya ve ek beyanname vermeye gerek olmayacaktır. Düzenlenen faturada yer alan satış hasılatı ve bu malların kayıtlarda yer alan maliyet bedelleri yıllık gelir veya kurumlar vergisi matrahının hesaplanmasında da dikkate alınacaktır.

Bilanço esasına göre defter tutanlarda, kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar nedeniyle düzenlenen faturadaki bedel karşılığında, nakit para, banka, alacak senedi, çek ve benzeri değerler varsa bunlar kayıtlara alınabilir. Aktif hesaplarda meydana gelen artışın herhangi bir şekilde tespit edilememesi hâlinde “689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar” hesabına borç kaydı yapılacak ve bu tutar, gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin düzenlenmesi sırasında kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

C- Kayıtlarda yer aldığı halde işletmede mevcut olmayan kasa mevcudu, ortaktan alacaklar ve bunlarla ilgili diğer işlemler
Bu hüküm, bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerini kapsamaktadır

Yasanın bu hükmünden faydalanacak mükellefler, 31/12/2022 tarihi itibarıyla bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutlarını ve işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarları ile bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemlerini (kayıtlarda kasa ya da ortaktan alacaklar hesabında yer almasa ve başka bir hesap içinde yer alsa bile kasa veya ortaktan alacaklara ilişkin diğer işlemlerini) 31 Mayıs 2023 tarihine (bu tarih dahil) kadar vergi dairelerine ayrı bir beyanname ile beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebileceklerdir. Özel hesap dönemi kullanan mükellefler için Kanunda özel bir belirleme olmamakla birlikte, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na verilen yetkiye istinaden düzenleme yapılabilir ve muhtemelen, daha önce de olduğu gibi, 2022 yılı içerisinde sona eren hesap dönemlerine ilişkin olarak vermiş oldukları kurumlar vergisi beyannamesi ekinde yer alan bilançolarının esas alınması benimsenebilir.

Mükelleflerin kanuni süresinden sonra verdikleri düzeltme beyannamelerinin ekinde yer alan bilançoları dikkate alınmayacaktır.

Mükellefler 31/12/2022 tarihi itibarıyla bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutlarını ve/veya ortaktan alacakları tutarları beyan etmeleri durumunda beyan edilen tutarlar üzerinden % 3 oranında vergi hesaplayacak ve bu tutarı 31 Mayıs 2023 tarihine (bu tarih dahil) kadar ödeyeceklerdir. (Ancak, Yasa ile Hazine ve Maliye Bakanlığına ödenmesi gereken vergilerin ödeme sürelerinde değişiklik yapma yetkisi verilmiş olup, bu yetki kullanıldığı takdirde o süreleri dikkate almak gerekir.) Beyan edilen tutarlar, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınamayacaktır. Anılan bu tutarlar, beyan edildiği dönemde kanunen kabul edilmeyen gider kaydedilerek işletme kayıtlarından çıkartılabilecektir. Dileyen mükellefler, bu tutarı cari dönemde gider kaydetmek yerine bilançonun aktifinde geçici bir hesapta da izleyebilirler. Söz konusu geçici hesapta izlenen tutarlar daha sonraki hesap dönemlerinde gider kaydedildiği takdirde, anılan dönemde kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacaktır.

“Stok, Kasa ve Ortaktan Alacaklara İlişkin Af” konusunda hazırladığımız özet bilgi notu da ekte yer almaktadır.