Sosyal güvenlik sistemimize göre emekli olabilmek için, prim gün sayısı, sigortalılık süresi ve yaş şartının yerine getirilmiş olması gerekmektedir. Bazı durumlarda ise sigortalılık süresi şartı aranmamaktadır. Sigortalılar genellikle prim gün sayısı ve sigortalılık süresi şartlarını önceden tamamlarken, emekli olabilmek için yaş şartını tamamlamayı bekleyebilmektedirler.

Normal şartlarda, emekli olunduğunda kıdem tazminatı ödenmekle birlikte, 1475 sayılı İş Kanunu'nun yürürlükte olan 14'üncü maddesinde 1999 yılında yapılan değişiklikle yaş hariç emeklilik şartlarının sağlanması durumunda da çalışanların kıdem tazminatını alabileceği düzenlenmiştir.

Dolayısıyla hem normal şartların tamamlanarak emekli olunması hem de yaş hariç emeklilik şartlarının sağlanarak iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde işçinin kıdem tazminatı hakkı gündeme gelmektedir. Yaş hariç emeklilik şartlarını sağlayan işçinin kıdem tazminatını alabilmesi için öncelikle ilgili işyerinde en az 1 yıllık kıdem süresinin bulunması gerekmektedir.

Günümüzde yaş hariç emeklilik şartları, sigorta başlangıç tarihine göre üç ayrı dönemde belirlenmektedir.

* 08.09.1999 öncesi sigortalılık

08.09.1999 öncesi sigorta başlangıcı olanların kıdem tazminatı alarak işten ayrılabilmesi için aşağıda yer alan 3 şartı da sağlaması gerekmektedir:

1. 15 yıllık sigortalılık süresi,

2. 3600 prim gün sayısı,

3. Çalıştığı işyerinde en az 1 yıl kıdem süresi olması.

* 09.09.1999 ila 30.04.2008 tarih aralığında sigortalılık

09.09.1999 ila 30.04.2008 tarih aralığında sigorta başlangıcı olanlar ise aşağıda 1 ve 2'nci maddede yer alan yer alan şartları sağlamaları halinde kıdem tazminatlarını alabilmektedir.

1. 25 yıl sigortalılık süresi ve 4500 prim gün sayısı veya sigortalılık süresi şartı olmadan 7000 prim gün sayısı,

2. Çalıştığı işyerinde en az 1 yıl kıdem süresi olması,

* 01.05.2008 sonrasında sigortalılık

01.05.2008 sonrasında sigorta başlangıcı olanlar ise aşağıda yer alan şartları sağlamaları halinde kıdem tazminatına hak kazanabilecektir. Bu noktada özellikle belirtmek isteriz ki 01.05.2008 ve sonraki tarihlerde sigorta başlangıcı olanların emeklilik için sigortalılık süresi şartı yoktur.

*01.05.2008-31.12.2008 arasında ilk defa sigortalı olanlar için 4600 prim gün sayısı,

* Sigorta başlangıcı 2009 yılı olanlar için 4700 prim gün sayısı,

* Sigorta başlangıcı 2010 olanlar için 4800 prim gün sayısı,

* Sigorta başlangıcı 2011 olanlar için 4900 prim gün sayısı,

* Sigorta başlangıcı 2012 olanlar için 5000 prim gün sayısı,

* Sigorta başlangıcı 2013 olanlar için 5100 prim gün sayısı,

* Sigorta başlangıcı 2014 olanlar için 5200 prim gün sayısı,

* Sigorta başlangıcı 2015 olanlar için 5300 prim gün sayısı,

* Sigorta başlangıcı 2016 ve sonrası olanlar için 5400 prim gün sayısı, yaş hariç emeklilik şartlarını ifade etmektedir.

Zaman zaman işçilerin yaş hariç emeklilik şartlarını sağlamaları nedeniyle birden fazla kez iş sözleşmelerini feshetmeleri ve kıdem tazminatı talepleri gündeme gelebilmektedir.

Yaş hariç emeklilik şartlarını sağlayan işçinin, bu hakkını kaç defa kullanabileceğinin Kanun'da açık hükmü bulunmamasına rağmen Yargıtay kararları ile uygulanma şekillenmektedir.

Yaş hariç emeklilik nedeniyle iş sözleşmesinin fesih hakkı sadece bir kez kullanılabilir. (Yargıtay 9.HD. 09.03.2020 gün, 2016/15082 E, 2020/3866 Κ.) Yargıtay, içtihat farklılıklarının giderilmesine yönelik görüşmelerden sonra aşağıdaki kararı vermiş ve hakkın kötüye kullanımına değinmiştir:

"15 yıl 3600 gün uygulamasında işçinin önceden diğer işyeri ile sözleşme imzalamasının hakkın kötüye kullanımı: 1475 sayılı Kanun'un 14/5. bendi kapsamında yaş hariç emeklilik sebebiyle ayrılmalarda işçinin daha sonra başka bir işverene ait işyerinde çalışmaya başlaması, ayrılmadan önce diğer işyeri ile görüşme ve hatta sözleşme yapması hakkın kötüye kullanımı olarak değerlendirilmez. Yaş hariç emeklilik kriterlerini haiz olan işçi bu yolla kıdem tazminatı alma hakkını sadece bir kez kullanabilir. İşçinin yeniden çalışması halinde yaş dahil emeklilik sebebiyle ayrılması halinde bir yıl çalışma şartı mevcutsa, son işverenin de kıdem tazminatı ödemesi gerekir." (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi İçtihat Farklılıklarının Görüşülmesi)

Yaş hariç emeklilik nedeniyle iş sözleşmesi feshedildiğinde ihbar süresi gündeme gelmemektedir. Dolayısıyla ihbar tazminatı da söz konusu olmayacaktır.

Çalışanın yaş dışında emeklilik şartlarını yerine getirerek işten ayrılması durumunda, işten ayrılış kodu "14- Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması" olarak bildirilecektir.

Sosyal Güvenlik Haftası, Sosyal Güvenlik bilincinin geliştirilmesi ve farkındalığın arttırılması amacıyla her yıl on altı Mayıs'ı içine alan faaliyet ve etkinliklerin düzenlendiği haftadır. Bu vesileyle, başta Sosyal Güvenlik Kurumu çalışanları olmak üzere tüm vatandaşlarımızın Sosyal Güvenlik Haftası'nı kutlarım.