Türkiye, özellikle son 50 yılda yoğun göç veren bir ülke olmuştur. 1960’lı yıllardan itibaren Almanya başta olmak üzere Avrupa ülkelerine yönelen Türk işçileri, zamanla bu ülkelerde kalıcı hale gelmiş ve kendi sosyal yaşamlarını inşa etmeye başlamışlardır.

Ancak, Türkiye ile bağlarını hiçbir zaman koparmayan bu insanlar, emeklilik dönemlerinde Türkiye’ye dönüş yapma arzusunu da kaybetmemişlerdir. Bu noktada yurtdışı hizmet borçlanması, sosyal güvenlik sistemimizin önemli bir enstrümanı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yurtdışında bulunan/çalışan Türk vatandaşı sayısı

OECD verilerine göre yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının sayısı 7 milyonu aşmıştır. Bunun yaklaşık 5,5 milyonu Avrupa ülkelerinde yaşamaktadır. Almanya’da yaklaşık 3 milyon Türk kökenli insan yaşarken; Fransa, Hollanda, Belçika ve Avusturya gibi ülkelerde de yoğun Türk nüfusu bulunmaktadır. Bu kişilerin birçoğu yurtdışında çeşitli dönemlerde çalışmış, işsizlik yardımı almış ya da ev hanımı olarak bulunmuşlardır. Türkiye’de emekli olma hayali kuran bu kesim için yurtdışı hizmet borçlanması hayati önemdedir.

Yurtdışı Hizmet borçlanması nedir?

Anayasamızın “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” bölümünde yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşları ile ilgili özel bir düzenleme yapılarak, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının aile birliğinin, çocuklarının eğitiminin, kültürel ihtiyaçlarının ve sosyal güvenliklerinin sağlanması, anavatanla bağlarının korunması ve yurda dönüşlerinde yardımcı olunması için gereken tedbirlerin alınması konusunda Devlete yükümlülük verilmiştir.

Bu çerçevede, yabancı ülkelerde çalışan Türk vatandaşlarının sosyal güvenlik hakları ile ilgili yasal düzenleme yapılmıştır. 3201 sayılı Kanun bu husustaki temel yasal düzenlemeyi içermektedir.

Yurtdışı hizmet borçlanması, kısaca yurt dışında geçen ve sosyal güvenlik kapsamındaki çalışmaların, belirli şartlar altında Türkiye’de geçmiş hizmet gibi sayılarak borçlanılmasına olanak tanıyan bir sistemdir. Türk vatandaşları bu yolla hem Türkiye’deki prim gün sayılarını artırmakta hem de emeklilik için gerekli koşulları tamamlayabilmektedir.

Yurtdışı borçlanmasının şartları neler?

Yurtdışı sürelerinin borçlanılabilmesi için;

-Borçlanılacak olan sürede Türk vatandaşı olmak,

-Borçlanma talep tarihinde Türk vatandaşı veya doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybetmiş olmak,

-Borçlanma kapsamındaki yurtdışı sürelerini belgelendirmek,

-SGK’ya yurtdışı borçlanması için başvuruda bulunmak,

-Tahakkuk eden borcu süresi içinde ödenmek,

 şartları aranmaktadır.

Yurtdışı borçlanmasında hangi süreler borçlanılabilir?

-Yurtdışında geçen sigortalılık süreleri, 

-Yurt dışında geçen sigortalılık (çalışma) süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri

-Medeni durumlarına bakılmaksızın ev kadını olarak geçen (sigortalılık haricindeki) süreler

borçlanılabilmektedir.

Hangi süreler borçlanılamaz?

-18 yaşın doldurulmasından önce yurtdışında sigortalı ve ev kadını olarak geçen süreler,

-Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra yurtdışında sigortalı veya ev kadını olarak geçen süreler,

-İkili sosyal güvenlik sözleşmesine göre kendilerine kısmi aylık bağlanmış olanların yurtdışında geçen sigortalılık süreleri arasında ve bu sürelerin bitim tarihinden sonraki işsizlik süreleri,

-Sosyal güvenlik kanunlarına göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları kapsamında geçen sürelerle çakışan yurtdışı süreleri,

borçlanılamaz.

Borçlanılacak süreler nasıl belgelendirilir?

a)Sözleşmeli ülkelerde çalışılmış olması durumunda;

1)İlgili ülke sigorta kurumlarınca düzenlenmiş sigortalılık sürelerini gösterir belgenin aslı ve tercümesi veya

2)İlgili ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesi,

b)Sözleşmesiz ülkelerde çalışılmış olması durumunda;

İlgili ülkelerdeki Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerden alınacak hizmet belgesi,

c) Gemi adamları için;

1) Çalıştıkları geminin bayrağını taşıdıkları ülkenin sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülke olması halinde çalışılan ülke sigorta kurumundan alınacak hizmet belgesinin aslıyla birlikte  tercümesi veya

2)Çalıştıkları geminin bayrağını taşıdıkları ülkelerde bulunan Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alacakları çalışma sürelerini başlangıç ve bitiş olarak gösteren hizmet belgesi veya

3) Çalıştıkları gemi ya da geminin bağlı bulunduğu işyerlerinden alacakları sigortalılık sürelerini gösterir bonservisleri ile birlikte gemi adamı olarak çalışılan süreler ile örtüşen yurda giriş-çıkış tarihlerini gösteren pasaport sayfaları ya da emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş-çıkış tarihlerini gösteren belgeler,

d) Yurt dışında ev kadını olarak geçen süreler için;

Başvuru sahibince fotoğraf, künye bilgileri ve yurda giriş-çıkış tarihlerinin kayıtlı olduğu pasaport sayfa fotokopileri veya emniyet müdürlüklerinden alınacak yurda giriş-çıkış tarihlerini gösterir çizelge ile birlikte;

1) İkamet edilen ülke mercilerinden alınacak ikamet belgesinin aslıyla birlikte tercümesi veya

2)Türk büyükelçilikleri, başkonsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikleri gibi temsilciliklerce düzenlenen ikamet belgesi,

İle belgelenmesi gerekmektedir.

Kısmi borçlanma yapılabilir mi?

Yurtdışı sürelerinin tamamı borçlanılabileceği gibi Türkiye’de emekli aylığı bağlanmasına yetecek kısım kadar, yani kısmi borçlanma yapılması da mümkündür.

Örneğin; yurtdışında 20 yıl çalışmış bir kişi, sadece 5 yıl için borçlanma talebinde bulunabilir.

Borçlanma miktarı nasıl hesaplanır?

Borçlanma Tutarı=Borçlanılacak Gün Sayısı x Seçilen Günlük Prime Esas Kazanç Tutarı x %45

formülüne göre hesaplanmaktadır.

Borçlanma tutarı ne kadar sürede ödenir?

SGK tarafından tahakkuk ettirilerek tebliğ edilen prim borcunun tebliğ edildiği tarihten itibaren 3 ay içinde ödenmesi gerekmektedir.

Bu süre içinde ödeme yapılmazsa borçlanma işlemi geçersiz sayılır ve başvuru iptal edilir. Ancak kişi dilerse yeniden başvuruda bulunabilir.

Yurtdışı borçlanmasında sigortalılık başlangıcı nasıl tespit ediliyor?

Türkiye’deki sigortalılık başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlanılan gün sayısı kadar geriye gitmektedir.

Türkiye’de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi hizmeti bulunmayanların sigortalılıklarının başlangıç tarihi, borçlarını tamamen ödedikleri tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmek suretiyle tespit edilmektedir.

Borçlanılan süreler hangi sigortalılık statüsünden sayılıyor?

7186 sayılı Torba Kanunla yapılan değişiklik uyarınca 01.08.2019 tarihinden itibaren yapılan yurtdışı borçlanmalarında, en son sigortalılık statüsünün ne olduğuna bakılmaksızın borçlandırılan yurtdışı hizmet süreleri 5510 sayılı Kanunun 4/1-b bendi (Bağ-Kur) kapsamında sayılmaktadır.

Yurtdışı borçlanması ile emekli aylığına nasıl hak kazanılabilir?

Yurtdışı borçlanmasıyla malullük, yaşlılık veya emekli aylığı bağlanabilmesi için;

-Kısa süreli çalışmaya tabi işler hariç olmak üzere yurt dışında çalışılmaması ve ikamete dayalı sosyal sigorta veya sosyal yardım ödeneği alınmaması,

-Borçlanma miktarının tamamen ödenmesi,

-Sosyal güvenlik mevzuatı hükümlerine göre aylığa hak kazanılmış olması,

-Emekli aylığı talebinde bulunulması,

şartlarının birlikte yerine getirilmesi gerekmektedir.