Yatırım fonları, tasarruf sahiplerinin sermaye piyasası araçlarına profesyonel yönetim altında ortak yatırım yapmasını sağlayan, kolektif portföy yönetim araçlarıdır. Katılma payı satın alan yatırımcılar, fonun portföyünde yer alan menkul kıymetlerin ve diğer varlıkların getirisine oransal olarak ortak olur.

Fonlar; riskin dağıtılması, işlem kolaylığı, profesyonel yönetim, likidite imkânı ve vergi avantajı gibi nedenlerle yatırımcılar için cazip birer yatırım aracıdır. Ancak, son yıllarda bu avantajların önemli bir parçası olan vergi istisnası rejiminde dikkat çekici değişiklikler yaşandı.           

Özellikle 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 5/1-a maddesinde; “01.01.2022, 15.04.2022 ve 15.07.2023” tarihlerinde yapılan düzenlemeler, fon gelirlerinin vergilendirilme biçimini temelden etkiledi.

Yazımızda, söz konusu tarihlerin ne anlama geldiğini ve yatırımcı açısından ne ifade ettiğini inceleyeceğiz.

Diğer yatırım fonu katılma paylarında ilk istisna

2022 yılının başından itibaren geçerli olacak şekilde, 7351 sayılı Kanunun 14’üncü maddesi ile tam mükellefiyete tabi diğer yatırım fonu katılma paylarından elde edilen kar payları da 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5’inci maddesine istisna olarak eklendi. Diğer yatırım fonlarının katılma paylarının iktisap tarihine de bir sınır koyulmadı. Yani ne zaman iktisap edilmiş olursa olsun tüm yatırım fonu katılma paylarından elde edilen kar payları artık 01.01.2022 tarihinden itibaren elde edilmesi kaydıyla istisna kapsamına alındı.

 Pportföyünde yabancı para birimi cinsinden varlık ve altın ile diğer kıymetli madenler ve bunlara dayalı sermaye piyasası araçları bulunan yatırım fonlarından elde edilen kazançlar hariç” ibaresi kanuna eklenerek diğer yatırım fonu portföylerinde yabancı para cinsinden varlık, altın, diğer kıymetli madenler ve bunlara dayalı sermaye piyasası araçları bulunması durumu bu istisnanın dışında tutuldu.           

Unutmadan söylemek gerekir ki, girişim sermayesi yatırım fonlarından elde edilen kar payları, zaten istisna kapsamında olduğu için 2022 yılının başından itibaren geçerli olan değişiklikten etkilenmedi. 

İstisnada genişleme: Fona iade ve değerleme kazançları

7456 sayılı Kanunun 19’uncu maddesi ile yürürlük tarihi 15.04.2022 olmak üzere bütün yatırım ortaklıkları katılma paylarının fona iadesinden elde edilen gelirler ile bu fonların katılma paylarının 213 sayılı Vergi Usul Kanununun  (VUK)  279’uncu maddesi kapsamında değerlemesinden elde edilen kazançlar istisna kapsamına alındı. Bu tarihten itibaren tüm yatırım fonları için geçerli olacak şekilde sadece elde edilen kar payları değil, fon katılma paylarının fona iadesi ve VUK 279’uncu maddeye göre değerlemesinden elde edilen kazançlar da istisna kapsamına alındı.

Bu değişiklik, girişim sermayesi yatırım fonları için de yeni bir uygulama idi. Daha öncesinde kar payları hali hazırda istisna kapsamında iken, 15.04.2022 tarihinden itibaren girişim sermayesi yatırım fonları için fona iadeden elde edilen ve VUK’ a göre değerlemeden doğan kazançlar da istisnaya dahil edildi.

Burada, VUK 279’a göre değerleme kazancı olması için yatırım fonu katılma paylarının alış bedeli ile değerlenmesi uygulamasının dışına çıkmak gerekmektedir. Zira alış bedeli ile değerlenen katılma payları için değerleme farkı çıkması mümkün değildir. Ancak, yatırım yapılan fonun portföy ağırlığı bu noktada ayrım noktası yaratabilmektedir. Fon portföyü, %51’den az olacak şekilde Türkiye’de kurulmuş olan şirketlerin hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının katılma belgesini elinde bulunduran kurumsal yatırımcılar için bu katılma paylarının değerlemesi borsa rayici ölçüsü ile borsa rayicinin olmaması veya rayiçte muvazaa olması durumunda ise alış bedeline vadesinde elde edilecek gelirin dönem sonuna kadar isabet edecek kısmının eklenmesi şeklinde ortaya çıkan kıst getiri ile yapılacaktır. Bu noktada, istisnaya konu olacak değerleme farkı çıkabilecektir.

Diğer yatırım fonları için istisnadan yaklaşık 18 ayda vazgeçildi!

Ve nihayet, yatırım fonu istisna rejiminde asıl kırılma noktası 15 Temmuz 2023 tarihinde yaşandı. Bu tarihten sonra edinilen diğer yatırım fonu katılma payları için artık vergi istisnası geçerli değil.  7456 sayılı Kanunun 19’uncu maddesi ile yürürlük tarihi 15.07.2023 olmak üzere, bu tarihten sonra iktisap edilen girişim sermayesi yatırım fonları hariç diğer yatırım fonları katılma paylarından elde edilen kar payları, fona iadeden elde edilen gelirler ve VUK 279 değerleme kazançları için 01.01.2022 ve 15.04.2022 tarihlerinde getirilen istisna kaldırıldı.

15.04.2022 tarihinde getirilen fona iade ve değerlemeye yönelik istisna hükümleri sadece girişim sermayesi yatırım fonları katılma payları için geçerli olacak şekilde devam etmektedir.

Dikkat! 15.07.2023 öncesi iktisaplarda istisna halen geçerli

Burada dikkat edilmesi gereken konu, 15.07.2023 tarihinden önce iktisap edilen diğer yatırım fonu katılma paylarından elde edilen kar payları, fona iade ve değerleme kazançlarının hala geçerliliğini koruyor olması. Zira Kanun yürürlük maddesi açıkça “yayım tarihinden (15.07.2023) itibaren iktisap edilen yatırım fonu katılma payları için uygulanmak üzere….” ibaresini içermekte.

İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen 25.12.2023 tarihli özelgeye bir göz gezdirelim. Özelge, para piyasası fon katılım paylarının fona iadesinde kurumlar vergisi istisnası hakkında. Özelge isteyen şirket, bir para piyasası katılım fonuna ait katılma paylarının fona iadesinde istisna olup olmadığı ile ilgili idarenin görüşünü talep etmekte. Özelgede belirtilen görüş, şirket açısından sevindirici. Çünkü özelge, para piyasası fonu katılma paylarının fona iadesinin istisna olduğu yönünde. Burada daha önce de belirttiğimiz üzere istisnanın portföyünde yabancı para birimi cinsinden varlık ve altın ile diğer kıymetli madenler ve buna dayalı sermaye piyasası araçları bulunmayan fonların katılma payları için geçerli olduğunu da tekrar hatırlatmakta fayda var. 

Verilen özelgelerin, iktisap tarihi 15.07.2023 tarihinden önce olan ve 15.04.2022 tarihinden itibaren fona iade edilecek fon katılma payları için istisna görüşü içermesi mevzuat yönünden uygundur. Ancak,  15.07.2023’ten sonra iktisap edilen girişim sermayesi yatırım fonu dışındaki yatırım fonları katılma payları için; kar payı, fona iade ve değerleme yönünden istisna kapsamında görüş içeren özelgelerin yatırımcı şirketler için artık istisna yönünden olumsuz görüş içereceğinin unutulmaması gerekmektedir.

Yatırımın zamanlaması artık daha kritik

Yatırım fonları hâlâ önemli bir portföy enstrümanı olmaya devam ediyor. Ancak vergi avantajı, artık fonun türüne ve iktisap tarihine bağlı olarak farklılaşıyor. Bu nedenle yatırımcıların, sadece fonun geçmiş performansına değil, yürürlükteki vergi mevzuatına da hâkim olması gerekiyor.

Aynı fon bile olsa, katılma payının 15 Temmuz 2023 öncesinde mi yoksa sonrasında mı alındığı, kazancı belirleme noktasında kritik öneme haiz…