İş sözleşmesinin feshine ilişkin süreç, işçi açısından da işveren açısından önemli hak ve yükümlülükleri beraberinde getirmektedir. 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedilmesi veya işçi tarafından istifa edilmesi halinde (ihbar süresi gündeme gelen fesih türleri) ihbar süresi içerisindeki işçiye, yeni iş arama iznine ilişkin hak tanımaktadır.

Yeni iş arama izni, işçinin iş arayışını kolaylaştırmak ve fesih sürecinde mağduriyet yaşamamasını sağlamak amacıyla düzenlenmiştir. Bu düzenleme, işçiye yeni bir iş bulma fırsatı tanırken, işveren açısından da fesih sürecinin mevzuata uygun şekilde yürütülmesine katkı sağlamaktadır.

İş Kanunu'nun "Yeni iş arama izni" başlıklı 27'nci maddesinde yer alan hüküm aşağıdaki gibidir:

"Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır.

İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir.

İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırır ise işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder."

İş arama izninin gündeme gelebilmesi için öncelikli koşul işçinin kıdem süresine göre İş Kanunu'nun 17'nci maddesinde düzenlenmiş olan ihbar süresi içinde olmasıdır. İhbar süresinin gündeme gelmediği durumlarda iş arama izni de söz konusu olmayacaktır.

Hüküm uyarınca yeni iş arama izninin süresi günde 2 saatten az olmayacaktır. Ancak 2 saatlik süre ihbar sürelerine göre farklılık göstermemektedir. Diğer bir ifadeyle 2 hafta ihbar süresi olan işçinin de 8 hafta ihbar süresi olan işinin yeni iş arama izni, işyerindeki fiili çalışma günleri için en az 2 saattir. Bu sürelerde işveren, işçinin ücretinden herhangi bir kesinti yapamayacaklardır.

Örneğin, 4 yıl kıdem süresi olan işçinin istifa etmesi halinde uyması gereken ihbar süresi 8 hafta (56 gün) olacaktır. İhbar süresi içerisinde işçinin toplam 112 saat (56 Gün X 2 Saat) iş arama izni bulunmaktadır.

Diğer yandan işçinin talebi doğrultusunda iş arama izinlerinin fiili çalışma günlerinde değil toplu olarak kullanılması da mümkündür. İş arama izninin toplu kullanılabilmesi için işçiden talep gelmesi gerekmektedir.

İşveren tarafından iş arama izninin verilmemesi halinde, işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmadan alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretinin %100 zamlı ödenmesi gerekmektedir.

Dolayısıyla iş arama izni esnasında işçinin çalıştırılması durumunda, işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten, çalıştırdığı sürenin ücretinin %100 zamlı ödenmesi, daha açık bir ifadeyle toplam 3 kat ödeme yapılması gerekmektedir.

Sonuç olarak, yeni iş arama izni işçinin fesih sürecinde mağduriyet yaşamaması için getirilen önemli bir haktır. İş arama izni, işçinin ihbar süresi boyunca yeni bir iş bulabilmesini kolaylaştırırken, aynı zamanda işverenin de fesih sürecini kanuna uygun şekilde yürütmesine hizmet etmektedir. İznin iş saatleri içinde kullandırılması, ücret kesintisi yapılmaması ve toplu kullanımın işçinin talebine bağlı olması, işçi lehine güvence sağlayan düzenlemelerdir.