Hadi biraz mali astro­logluk yapıp 2026 ve sonrasına ilişkin tah­minlerde bulunayım. Geçen se­nelerde ısrarla gelmekte olanı anlatmış, sürekli uyarılarda bu­lunmuş ve eski alışkanlıklarınızı unutun başka bir dönem geliyor demiştim.

2025’i kapatırken bu sefer stoklar ve üretim maliyet­leri için aynı uyarıyı yapayım. Bu sene sonu itibariyle hesaplarını­zı toparlayın ve yeni seneye düz­gün başlayın. Bu köprüden önce son çıkış olabilir. Elektronik en­vanter defteri tutma zorunlulu­ğu geldiğinde hazır değilseniz ilk yıldan itibaren izah üstüne izah yapmak zorunda kalır, vergi dai­resinden işe gidecek zaman bula­mayabilirsiniz.

Elektronik envanter defteri

Elektronik envanter defteri im­kânı 2025 yılında bekleniyordu. 2025 yılında ihtiyari olarak elekt­ronik envanter defteri tutarız dü­şüncesi ile ara tasdik yaptırma­mış olan şirketlerin 2025 envanter defterleri tasdiksiz hale geldi. Tav­siyem yıl bitmeden ara tasdik yap­tırın ve 2025 için mevcut defterle­rinizi kullanın. Sorun mali idare­den kaynaklandığı için bu konuda ceza uygulanmaması gerekir.

Elektronik envanter defterleri 2026 için ihtiyari olacak. Bu ara­da envanter defterini küçümse­meyin, bir keresinde envanter defteri (önceki ve sonraki yıllar var arada bir yılın defteri buluna­mamıştı) yok diye re’sen tarhiyat yoluna gidilmişti.

Envanter defteri nedir?

Envanter defterine her hesap dönemi sonunda çıkarılan en­vanterler ve bilanço kaydolunur (VUK 185.madde). Envanter çı­karmak, bilanço günündeki mev­cutları, alacakları ve borçları say­mak, ölçmek, tartmak ve değerle­mek suretiyle kesin bir şekilde ne müfredatlı olarak tespit etmektir (VUK 186.madde).

Uzunca bir süredir envanter defteri bilanço ve gelir tablola­rının basılıp yapıştırıldığı def­ter muamelesi görüyor. Yevmi­ye ve kebir kayıtlarında tüm he­saplar ayrıntılı tutulduğundan aslında envanter kayıtlarında yer alması gereken kayıtlar ora­da yer alıyor. Amortisman ka­yıtları da ha keza öyle.

Vergi incelemelerinde mali­yet muhasebesi kayıtları, stok­lar yeterince ve detaylı incele­nemezdi. Mali idare öteden beri sahte belge incelemeleri nede­niyle meşgul ediliyor olmaktan şikayetçidir. Sahte belge incele­meleri mali idarenin işletmeler­de maliyet muhasebesi ve stok hesaplarına yeterince zaman ve­rememesi sonucu ve boşluğu ya­ratmıştı. Vergi incelemelerinde daha ziyade indirimler, istisna­lar ve giderlerle meşgul olunulur ve esas konuya girilemezdi.

Randıman incelemeleri bu ko­nunun etrafında dolaşma dene­meleridir. Alt yapının giderek ge­lişmesi, tüm yön­leriyle elektronik kayıt sistemine ge­çilmesi mali idareyi envanter ve stokları da denetime alma arayışı noktasına getirdi.

Mükelleflerin bir kısmı stok­lardan maliyetlere aktarması ge­reken tutarı olması gerekenden daha fazla aktarabiliyor. Doğal olarak da bunu yapan şirketlerde stoklar gerçeği yansıtmıyor. Her vergi affında stoklar için de af ta­lebinde bulunulmasının, kayıt­larda görülmeyen stokların kay­da alınması veya kayıtlarda gö­rülüp stoklarda fiilen olmayan stoklarla ilgili beyanda bulunul­masının nedeni tam da budur.

Sağlıklı bir maliyet muhasebesi sistemi yoksa maliyetlerin doğru hesaplanabilmesi çok zordur. Bu durum da brüt satış kârını mani­pülasyonlara hazır hale getirir.

Stok affından yararlanırken stoklarını fazla beyan edip, bu stokları yıllarca maliyetlere akta­rıp, böylece vergiyi istedikleri gibi ayarlayanlar varmış. Mali idare af sonrası fiili envanter çalışmala­rı ile hayali stok artırımlarının da peşine düşmeye çalışıyordu.

Önce ticaret erbabı sonra üreticiler hissedecek

Stokların envantere ayrıntılı kaydının yapılması, yıl içi ve yıl­sonu stokunuzu mali idarenin de kontrol edebileceği sapmaları fark edebileceği bir imkân yaratacak.

Zorluk üretim şirketlerinde olacak. Büyük üretim şirketle­rinde bir maliyet muhasebesi sis­temi zorunlu olarak vardır. Ora­larda olsa olsa sistem sorunla­rı vardır. O konularda daha farklı testler yapılarak kontroller yapı­lır. Orta ve küçük boy üretim şir­ketleri hele de düzgün bir prog­ram, alt yapı, sistem kurulmamış, muhasebe de dışarıda tutuluyor­sa maliyet muhasebesi uygula­mak çok zor bir iştir.

Üretim yapıp maliyet hesapla­rını hiç kullanmayan, envanter kayıtlarını miktar bazında tutma­yan, maliyet hesaplamayla uğraş­mayıp, sadece satılan mamuller ve satılan ticari mallar maliyeti­ni belirleyerek mali tablo çıkaran şirketler olduğu söyleniyor.

Zorunlu hale getirilmesi bekle­nen elektronik envanter defteriyle bu problemin kısmen de olsa çözül­mesi umuluyor. Ancak, denetimde maliyet muhasebesinin önemi an­laşıldıkça bu konuların çok baş ağ­rıtacağını düşünüyorum.

Sonuç

Bu sene sonunda stok hesapla­rınızı fiili durumla uygun hale ge­tirin. Fazlanız varsa kayda alın, noksanınız varsa yine gerekli ka­yıtları yapın. 2025 düzeltme yılı­nız olsun, 2026’ya düzgün başla­yın. Kendinizi zorunlu elektronik envanter dönemine şimdiden ha­zır hale getirin. Demedi demeyin, bana da söylemiştim dedirtmeyin.

Sahte stoklar dönemi kapanacak

Geçtiğimiz aflarda bazı mükelleflerin aslında kayıtsız stokları o miktarda olmadığı halde, ileriki yıllarda gelirlerini azaltabilmek için şişkin stok beyanında bulundukları olmuştu. Mali idare sonrasında yaptığı kontrollerle geleceğe dönük matrah azaltma operasyonlarını tespite çalışmıştı. E-belge ve defterlerin yaygınlaşması, e-envanterle de birleştiğinde yakın bir dönemde stoklarla ve veya maliyet muhasebesi ile oynayarak ödenecek vergiyi ayarlayabilme imkanı kalmayacak.

 Geniş kapsamlı bir af beklememek lazım…

 Mükellefler kendi tecrübelerinden hareketle, mali idarenin üzerlerine çok geldiği dönemleri genelde bir af izlediği için, yine stok affını da içeren geniş kapsamlı bir mali af beklentisi içindeler.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in bu tür aflara karşı olduğu bir sır değil. Bu nedenle mali af ihtimali, olsa olsa bir seçim döneminde olabilir gibi duruyor. Seçimle ilgili tahminler de 2027 sonbaharı ağırlıklı olduğu göz önüne alındığında, en erken af ihtimali Haziran 2027 gibi duruyor. Ben bir seçim döneminde dahi geniş kapsamlı bir mali af beklemediğimi, bu tür afların mali sistemi tahrip ettiğini de belirtmek isterim.

Sahte belgeye karşı operasyon

Yeni yılda elektronik fatura tüm mükellefleri kapsar hale gelecek. Bu durum sahte belge tespiti ve müdahale hızını artıracak. Dolayısıyla yeni yılda Kurgan yazıları artacak. Muhtemelen sahte belge operasyonları da artacak.

Kayıtlar e-denetim altına alınıyor

 Tüm aflarda büyük bir mükellef kitlesi stoklarını da düzeltiyor. Bunun anlamı birçok işletmenin ödeyeceği vergiyi stok kayıtlarıyla oynayarak satılan malın maliyetini gerçeğe aykırı bir şekilde artırmak veya maliyet muhasebesinde yine maliyetleri şişirmek suretiyle yaptığı tahmin ediliyor.

Yeni döneme hazırlanın

1- Artık eski alışkanlıkları terk etmekte fayda var.

Maliyet muhasebesi sisteminizi gözden geçirin ve fiili durumla kayıtlarınızı uygun hale getirin.

2- Stok takip sistemlerinizi gözden geçirin. Fiili ve kaydi stok uyumunu sağlayın.

3- 2026 ya sorun taşımamaya, sorunları bu hesap döneminde temizlemeye çalışın.

Mali idarenin stok takip kabiliyeti artacak

 E-fatura sistemi ile e-envanter sistemi birlikte çalışmaya başladığında ve tüm bu kayıtlara mali idarenin erişim ve kontrol imkanı eklendiğinde, stoklarınızdaki her hareketin gözlem altında olacağını düşünün.

E-envanter ne anlama geliyor?

E-envanter dönem sonu stoklarınız ve varlıklarınızın ayrıntılı bir şekilde dijital ortama aktarılması anlamına gelecek. Dolayısıyla stok uyumsuzlukları, stok giriş çıkış fatura uyumsuzlukları, değer uyumsuzlukları çok hızlı bir şekilde azalacak. Stoklarınızla kayıtlarınız arasındaki uyum artacak. Giriş ve çıkışlar ve bunların faturalarla ve kayıtlarla uyumu bir düzene girecek. Stokların maliyeti veya satılan malın maliyeti belirlenirken keyfi uygulamaların önüne geçilmiş olacak.

E-envanter zorunlu mu?

2026 için ihtiyari. Ancak çok çabuk herkesin zorunlu olduğu aşamaya gelinecek. Gelecek sene olmazsa bir sonraki sene herkesi kapsar hale gelinecektir. Ancak şunu bilmekte fayda var, e-fatura, e-irsaliye, e-gider makbuzu, e-defter tüm mükellefleri dijital ortamda çok görünür ve şeffaf hale getirdi. Bu nedenle aslında belki farkında değiller ama herkes e-envantere geçti.