Genel Sağlık Sigortası (GSS); kişilerin öncelikle sağlıklarının korunmasını, sağlık riskleri ile karşılaşmaları halinde ise oluşan harcamaların (muayene, tedavi, ilaç, protez vd.) Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından finansmanını sağlayan sigortayı ifade etmektedir.

Genel Sağlık Sigortası ile kişilerin ekonomik gücüne ve isteğine bakılmaksızın, ortaya çıkacak hastalık riskine karşı, toplumun bütün fertlerinin sağlık hizmetlerinden eşit, ulaşılabilir ve etkin bir şekilde faydalanmasının sağlanması amaçlanmıştır.

Genel Sağlık Sigortası zorunluğu

Ülkemizde ikamet eden Türk vatandaşları 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren zorunlu olarak genel sağlık sigortası kapsamına alınmıştır.

Genel sağlık sigortası kapsamında olanlar

Kanunen zorunlu sigortalı (SSK, Bağ-Kur, Emekli Sandığı) veya isteğe bağlı olarak sigortalı olanlar, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu veya bu kanundan önce yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre gelir veya aylık alan kişiler, vatansız olarak tanımlanan kişiler, aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşlar ile gelir tespiti yapılmaksızın genel sağlık sigortalılığı ya da bakmakla yükümlü olduğu kişi bulunmayan Türk vatandaşlarından 18 yaşını doldurmamış çocuklar, işsizlik ödeneğinden ve kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kişiler, ülkemizde kesintisiz bir yıldır ikamet etmekte olan yabancı ülke vatandaşlarından talepte bulunan kişiler, talepte bulunan yabancı uyruklu öğrenciler, stajyer avukatlar, haklarında koruyucu tedbir kararı verilen kişiler, askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar, yedek subay öğrencileri ve adayları, askeri öğrenci adayları ile Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi öğrenci adayları  ve bunun haricinde herhangi bir sosyal güvencesi olmayan ve ülkemizde ikamet eden tüm vatandaşlar genel sağlık sigortalısı olarak SGK’nın genel sağlık sigortası kapsamında sağlık hizmetlerinden faydalanabilmektedir.

Sosyal güvencesi olmayanların sağlık hizmetlerinden yararlanma şartları

Yukarıda GSS uygulamasının zorunlu olduğunu belirtmiştik.

Buna göre, herhangi bir sosyal güvencesi bulunmaması nedeniyle genel sağlık sigortası kapsamına alınan Türk vatandaşlarından prim ödeme gücünün bulunmadığını beyan eden kişiler ikametlerinin bulunduğu yerdeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına başvurarak gelir testi yaptırabilirler.

Yapılacak olan gelir testinde, hane halkı kişi başı geliri brüt asgari ücretin üçte birinin (şu anda 6 bin 667 lira 50 kuruş) üzerinde olan kişilerin zorunlu olarak genel sağlık sigortası primi ödemeleri gerekmektedir.

Bu kapsamdaki genel sağlık sigortalılarının 2024 yılı Ocak ayı ve sonrası için ödemesi gereken GSS prim tutarı aylık 600,08 TL’dir.

Gelir testi sonucunda, hane halkı kişi başı geliri brüt asgari ücretin üçte birinin altında olan kişiler ise, GSS primi ödemeksizin Devlet tarafından GSS primleri SGK’ya ödenmek suretiyle sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedirler.

Sosyal güvenlik kapsamındaki nüfus

Aşağıdaki tabloda sosyal güvenlik kapsamında olan nüfus ve hiçbir sosyal güvencesi olmaması nedeniyle genel sağlık sigortası kapsamında tescili yapılmış olan kişiler gösterilmiştir.

Tablodaki bilgilerden Türkiye nüfusunun %89’unun (75 milyon 878 bin 808 kişinin) aktif sigortalı, pasif sigortalı (emekli) ya da bunların bağımlısı (eş, çocuk, anne/baba) olarak sosyal güvenlik kapsamında olduğu, %11’inin (8 milyon 930 bin 818 kişi)  ise sosyal güvencesinin bulunmadığı, sosyal güvencesi olmayan bu kişilerin GSS zorunluluğu kapsamında genel sağlık sigortalısı olarak SGK tarafından tescillerin yapıldığı, bunlardan 2 milyon 82 bin 614 kişinin; kişi başı geliri brüt asgari ücretin üçte birinden fazla olduğu için GSS primi kendileri tarafından ödenen/ödenmesi gereken grup olarak, 6 milyon 48 bin 204 kişinin ise kişi başı geliri brüt asgari ücretin üçte birinden az olduğu için GSS primi devlet tarafından ödenen grup olarak tescil edildiği anlaşılmaktadır.

Anne ve baba çocukları üzerinden sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanabilir?

Sosyal güvenlik mevzuatına göre; geçimi sigortalı (genel sağlık sigortalısı) çocukları tarafından sağlandığı beyan edilen, yapılan gelir testi sonucuna göre de aile içinde kişi başına düşen aylık gelir miktarı brüt asgari ücretten (şu anda 20.002,50 TL) az olduğu tespit edilen, diğer çocuklarından da sağlık yardımı almayan anne ve baba, bu konuda talepte bulunan çocukları üzerinden sağlık yardımı alabilmektedir.

Bunun için üzerinden sağlık yardımı alınacak çocuğun bulunduğu yerdeki SGK Müdürlüğüne başvurması ve sağlık yardımı talep ve taahhüt formunu doldurması gerekmektedir. Başvuru değerlendirilirken nüfus kayıtları esas alınmakta ve başvurunun değerlendirilmesi sonucunda şartları taşıyan anne ve babanın çocukları üzerinden GSS aktivasyonları yapılmaktadır. 

Birden fazla sigortalı çocuğu olan ana ve babanın ikisinin de aynı çocukları üzerinden sağlık yardımı almaları zorunlu değildir. Anne ve baba farklı çocukları üzerinden ayrı ayrı sağlık hizmetlerinden faydalanabilirler.

Kişi başı gelir yüksekse

Gelir testi sonucunda aile içinde kişi başına düşen aylık gelir miktarı brüt asgari ücret (şuanda 20 bin 2 lira 50 kuruş) veya üstünde çıkarsa, bu durumdaki anne ve baba bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmamakta ve çocukları üzerinden sağlık yardımı alma imkânları bulunmamaktadır.

Bu durumda, aylık brüt asgari ücretin yüzde 3’ü üzerinden (20.002,50 TL X %3) 600,08 TL/aylık GSS primi ödeyerek sağlık yardımından yararlanabilirler. Bu durumda sadece eşlerden birinin GSS kapsamında prim ödeyip, diğerinin de onun üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişi olarak sağlıktan yararlanması yeterli olacaktır.